یک روش کاربردی برای پیشگیری از بیماری کنه واروآ

مبارزه با کنه واروآ نیاز به همت جمعی زنبورداران دنیا دارد. اگر زنبورداران همگی در تلاش باشند تا این کنه را از بین ببرند، احتمالا می توانیم امیدوار باشیم که این بیماری زنبور عسل به طور کلی ریشه کن شود. بزرگترین دشمن زنبور عسل غربی با عنوان ویروس یا کنه واروآ نامیده می شود. کنه به دلیل انتقال بیماریهای خطرناک، تهدید بزرگی برای سلامتی زنبورهای عسل است. این یک مشکل عادی در چند کشور نیست؛ بلکه به عنوان یک بیماری اپیدمیک در کل زنبورستان های دنیا وجود دارد.
زنبورداران آمریکایی و اروپایی چندین سال است که تلفات گسترده زنبورها را گزارش می دهند. یکی از دلایل اصلی این تلفات، کنه واروآ است. در گذشته، تلاش ها برای کنترل این انگل منحصراً روی معالجه در کندو متمرکز شده بود، اما زنبورهای کارگر هنگام بازگشت به خانه، کنه های جدید را بر می گردانند.
محققان زنبور عسل از دانشگاه فرانکفورت برای پیشگیری از ورود کنه واروآ به کندو به فکر طراحی مجدد دروازه ورودی به کندوهای مدرن شده اند. این درب نوآورانه باید به طور موثری از کندو در برابر انگل کشنده محافظت کند. متاسفانه هنوز این روش با گذشت چند سال از ابداع، در کشورهای کمی مورد توجه قرار گرفته است. امید می رود با چنین روش هایی بتوان از بروز این بیماری کشنده که هزینه های زیادی به زنبورستان تحمیل می کند، جلوگیری کرد.

کنه واوآ چطور عمل می کند؟
زندگی در کندو بسیار سازمان یافته است و زنبورهای زیادی در اطراف ملکه کار می کنند. زنبورهای کارگر وظایف مختلفی از تمیزکردن کندو گرفته تا نگهداری از کندو در مقابل مهاجمان دشمن مانند زنبورها و دیگر حشرات را بر عهده دارند. اما کنه واروآ، بدون توجه، به بدن برخی از زنبورهای کارگر می چسبد و از سیاست سختگیرانه درب ورودی کندو عبور می کند. این کنه قهوه ای رنگ می تواند به راحتی کل کلنی زنبور را از بین ببرد.
این کنه ها به زنبور کارگر می چسبند و خود را به درون کندو راه داده و تخمریزی می کنند. کنه ها با گذاشتن تخم هایشان در کندو که زنبورهای جدید پرورش یافته اند، تولید مثل می کنند. پس از ده تا چهارده روز فرزندان آنها در کل زنبورها به همراه زنبورهای تازه ظهور گسترش می یابد و همه چیز به حالت اورژانسی می رسد.
کنه های Varroa عوامل بیماری زا مانند ویروس ها و باکتری هایی را که برای سلامتی زنبورها مضر هستند، منتقل می کنند. این انگل طی سال های اخیر، جمعیت زیادی از زنبورهای عسل را از بین برده است. بدون مداخله انسان، آلودگی به واروآ به معنای مرگ حتمی برای زنبورهای عسل در اروپا و آمریکا است. همه چیز در آسیا متفاوت است، جایی که این کنه کشنده سرچشمه گرفته است. در آنجا، یک رابطه متعادل بین انگل و میزبان اصلی آن یعنی زنبور عسل شرقی یا Apis cerana در طی نسل های زیادی تحول یافته است.
کنه واروآ تا دهه 1970 در آمریکا و تا دهه 1980 در اروپا دیده نمی شد. با این حال، از زمان معرفی آن باعث مرگ و میر گسترده زنبورها شده است؛ زیرا زنبور عسل غربی هیچ دفاعی در برابر این انگل ندارد. این یک فاجعه نه تنها برای زنبورداران است بلکه کشاورزان را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. در بیشتر کشورها زنبورهای عسل اصلی ترین مسئول گرده افشانی محصولات زراعی مانند سیب، کلزا روغنی و بادام هستند. از بین رفتن زنبورها به معنای آسیب دیدن بخش کشاورزی و به تبع آن دامداری است.

روش خلاقانه برای جلوگیری از ورود کنه واروآ به کندو
دکتر کلمنس کریگر، متخصص انگلی که در بخش بهداشت حیوانات در مجموعه ای در امریکا فعالیت می کند معتقد است که برای سال ها کنه واروآ به عنوان عامل اصلی مرگ زنبور عسل در مقیاس بزرگ شناخته نمی شد. بسیاری از دانشمندان روی عفونت های ویروسی یا سایر عوامل مانند سموم دفع آفات یا گرده محصولات اصلاح شده ژنتیکی متمرکز شده بودند و از اثرات مضر کنه واروآ چشم پوشی کردند.
دکتر کریگر در زمانی که توجه ها به این کنه آنقدرها زیاد نبود، شروع به تحقیق برای ابداع راهبردی به منظور جلوگیری از ورود کنه به کندو کرد. وی معتقد بود که هر زنبور عسل هنگام خروج یا بازگشت به کندوی خود باید از دروازه ای عبور کند که در ان نسبت به کنه غربال شود.
در نگاه اول چیز خاصی به نظر نمی رسد. فقط یک نوار پلاستیکی با سوراخ هایی که از طریق آن زنبورها به داخل و خارج کندو پرواز می کنند. با یک نگاه دقیق تر، مزایای بی نظیر این نوآوری نمایان می شود. نوار پلاستیکی در واقع پوشیده از مواد شیمیایی است. هر وقت زنبور عسل از دروازه عبور کند، لبه را لمس می کند. در این شرایط یک سم کنه (acaricide) به زنبور عسل منتقل می کند و هر کنه ای را که ممکن است زنبور حمل کند، از بین می برد. این ماده باید به طور دائم در سطح نوار موجود باشد تا محافظت چندین هفته ادامه یابد. این بدان معنی است که دستگاه برای چند هفته مورد نیاز برای درمان مؤثر است. البته مقدار مواد شیمیایی هرگز بیش از حد لازم نیست. دانشمندان هنوز در حال تنظیم فرمول و میزان کاربرد هستند.
کونیگر می گوید که یافته های زنبور عسل تا به امروز نشان می دهد که زنبورها کاملاً در برابر ضد عفونی محافظت شده اند و هیچ عارضه جانبی دیده نشده است. کارشناسان زنبور عسل همچنین آزمایشاتی در مورد باقیمانده های موجود در عسل و موم انجام داده اند و مشکلی وجود نداشته است. با این حال اینکه از چه ماده شیمیایی استفاده شود، کاملا وابسته به نژاد زنبور عسل است و باید به صورت مجزا مورد بررسی قرار گیرد.
مبارزه با کنه واروآ نیاز به همت جمعی زنبورداران دنیا دارد. اگر زنبورداران همگی در تلاش باشند تا این کنه را از بین ببرند، احتمالا می توانیم امیدوار باشیم که این بیماری زنبور عسل به طور کلی ریشه کن شود. با این حال نیاز است تا هر کشور و هر اقلیمی با توجه به شرایط خود، روش های خلاقانه ای را برای مبارزه با کنه واروآ برگزیند. در این مطلب به یکی از این روش ها اشاره شده که چند سالی است مورد استفاده قرار می گیرد.